Przed Wielkanocą przypominamy, jakie znaczenie mają pokarmy w koszyczku. Poznajcie symbolikę baranka, chleba, jajek, soli i kiełbasy

Tradycja święconki mocno zakorzeniona jest w polskiej kulturze. Wkładamy do koszyczka, to samo co nasze babcie i mamy. Często nie zastanawiając się, dlaczego właśnie tych pokarmów używamy. A każdy z ich ma znaczenie. Poznajcie je.

Dobór produktów żywnościowych w koszyku nie jest przypadkowy. Każdy na znaczenie symboliczne. Zgodnie z tradycją mają one zapewniać dostatek, zdrowie i pomyślność przez cały rok. Hanna Szymanderska, znawczyni polskich zwyczajów kulinarnych, autorka kilkudziesięciu książek o tej tematyce, przypomina, że tradycja nakazuje, by w koszyku znalazło się siedem produktów, bowiem siódemka to liczba magiczna.

Jajka
Jajko, w koszyczku jest najczęściej w formie malowanej pisanki, jest symbolem początku nowego i odradzającego się życia oraz płodności. Zazwyczaj oprócz pisanek, wkładamy do koszyka także świeżo ugotowane na twardo jajko, którym będziemy dzielić się podczas śniadania wielkanocnego.

Chleb
Symbolizuje Ciało Chrystusa, będącego symbolem życia dla chrześcijan. Wkładamy go do koszyka, aby zapewnić sobie dobrobyt i pomyślność. Święcimy kromkę lub "pasek", specjalny mały chlebek do koszyczka.

Wędlina
Symbolizuje zdrowie, dostatek materialny i płodność. Zazwyczaj święci się wyroby wieprzowe, czyli kawałek szynki lub kiełbasy.

Sól i pieprz
Sól symbolizuje oczyszczenie, prostotę i prawdę. Głównym jej zadaniem jest dodanie potrawom smaku oraz ochrona przed zepsuciem. Według wierzeń, ma również moc odstraszającą zło i moce nieczyste. Pieprz znajduje się w koszyku, jako nawiązanie do gorzkich ziół, które dawniej Żydzi dodawali do charosetu (rodzaj sosu). Robili to na pamiątkę ciężkiej, niewolniczej pracy przy produkcji cegieł w Egipcie.

Baranek
Znajduje się w koszyczku jako symbol Chrystusa. Symbolizuje zwycięstwo życia nad śmiercią. Figurka baranka wkładana do koszyka zazwyczaj wykonana jest z cukru, czekolady lub chleba. Często baranek jest z czerwoną chorągiewką na znak radości z tryumfu życia nad śmiercią.

Chrzan
Jest znakiem ludzkiej siły, którą powinien nam zapewnić przez cały rok. Do koszyka wkładany jest w kawałku lub starty i wymieszany z jajkiem i śmietaną.

Ciasto
Jest symbolem naszych umiejętności i sprzyja ich pogłębianiu, dlatego najczęściej do koszyka wielkanocnego wkłada się niewielką babeczkę. Ciasto w koszyku pojawiło się niedawno. W piekarniach kupimy babeczki do święcenia.

Poza siedmioma podstawowymi produktami, często do święcenia niesiemy inne produkty. Zależy do od regionu i rodzinnej tradycji.
Co jeszcze święcimy?

• Ser jako symbol związku człowieka z przyrodą. Ten produkt powstały z mleka, ma świadczyć o przyjaźni między człowiekiem a siłami przyrody i zwierzętami. Zapewnić zwierzętom zdrowie.
• Zajączka, symbolizującego wiosnę i życie. Zazwyczaj jest czekoladowy lub cukrowy.
• Bazie i bukszpan, które zwykle ozdabiają koszyk. Zielony kolor bukszpanu, to nadzieja chrześcijan na ich zmartwychwstanie i życie wieczne. Wierzbowe bazie zaś według pradawnych wierzeń mają zapewnić nagrodę w niebie.
• Czasami na prośbę dzieci w koszyczku znajdzie się jajko niespodzianka
• Wodę święconą
• Kurczaczka, zgodnie z ludowym powiedzeniem „Chrystus wstał z grobu jak kurczę z jaja”

Początki obrzędu święcenia pokarmów sięgają czasów pogańskich. Błogosławieństwo żywności istniało już w VII wieku. W Polsce zwyczaj ten kultywowany jest od XIV wieku, ale nie we wszystkich rejonach.

W zachodniej części współczesnej Polski, które znalazły się w jej granicach dopiero po II wojnie światowej, święcenie potraw było prawie nieznane. Przed rokiem 1945 na Kaszubach tylko zamożni szlachcice święcili świąteczne pożywienie. Podobnie na Śląsku święcenie potraw w Wielką Sobotę było zarezerwowane wyłącznie dla dworów szlacheckich. Na ziemiach śląskich zwyczaj ten na dobre upowszechnił się dopiero na przełomie lat 70. i 80. XX wieku, docierając tu razem z mieszkańcami z centralnej Polski.

Obecnie święcenie pokarmów przeddzień świąt wielkanocnych ma miejsce w każdej polskiej miejscowości. Odbywa się wewnątrz kościoła lub na zewnątrz. Przyniesione koszyki ustawiane są na specjalnie przygotowanych stołach. Po poświęceniu przez kapłana, koszyki zabierane są do domu, a następnie podczas śniadania wielkanocnego w niedzielny poranek, wszyscy domownicy dzielą się poświęconymi pokarmami.

Święconki nie wolno podjadać ani wyjmować z koszyczka przed wielkanocnym śniadaniem. Od pokarmów tych rozpoczynamy pierwszy niedzielny posiłek. Zazwyczaj od dzielenia się poświęconym jajkiem.

Istotne jest również przyozdobienie koszyka. Zazwyczaj ozdabia się go gałązkami bukszpanu, borówki, wierzbowych bazi i wiosennymi kwiatami np. żonkilami. Dodatkową ozdobą mogą być również koronkowe serwetki i kolorowe wstążki. Wygląd koszyka zależy przede wszystkim od naszej wyobraźni i inicjatywy.

Przeczytajcie o potrawach i zwyczajach wielkanocnych tutaj